H νανοτεχνολογία προστατεύει τα έργα τέχνης

Στο πεδίο της πολιτιστικής κληρονομιάς βρίσκει πλέον εφαρμογή η επιστήμη της νανοτεχνολογίας, μια επιστήμη που, αν και επιχειρεί να προσεγγίσει τις ιδιότητες της ύλης σε πολύ μικρή κλίμακα, έχει προκαλέσει ήδη μεγάλες ανατροπές.

Η νανοτεχνολογία προσφέρει αποδοτικότερα υλικά και συστήματα, προσαρμοσμένα σε συγκεκριμένες χρήσεις. Δεν παράγει καινούργια προϊόντα, αλλά προϊόντα ήδη υπάρχοντα, όπως το πυρίτιο και το τιτάνιο, με νέες ιδιότητες (βελτιωμένη χημική ικανότητα, καταλυτική δράση, ικανότητα απορρόφησης αερίων, νέες οπτικές ιδιότητες, δραστικότητα).

Τα τελευταία πέντε χρόνια, οι έρευνες κατέδειξαν τις δυνατότητες αξιοποίησης των προϊόντων αυτών και στη συντήρηση μνημείων και έργων τέχνης. «Η διάβρωση των υλικών που οφείλεται σε ατμοσφαιρικούς παράγοντες απασχολεί όλο και περισσότερο τους επιστήμονες της συντήρησης. Η διερεύνηση όλων των διαθέσιμων εργαλείων οδήγησε στη μελέτη της επίδρασης των νανοσωματιδίων στα υπάρχοντα υλικά» εξηγεί στο ΑΠΕ - ΜΠΕ η λέκτορας του Εργαστηρίου Δομικών Υλικών του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ., Μαρία Στεφανίδου.

Η ένταξη των νανοϋλικών στην υπηρεσία της συντήρησης ξεκίνησε σε πειραματικό στάδιο με την επικάλυψη με τέτοιου είδους υλικά των επιφανειών μνημείων, προκειμένου να εξασφαλιστεί η αδιαβροχοποίησή τους.

Πεδία χρήσης της νανοτεχνολογίας είναι, επίσης, οι τομείς της στερέωσης και του καθαρισμού έργων τέχνης με εφαρμογή ήδη στη συντήρηση τοιχογραφιών, με εφαρμογές ήδη στη Φλωρεντία και το Μεξικό. «Πρόκειται για εναλλακτική λύση στη χρήση πολυμερών που χρησιμοποιήθηκαν σε πολλούς αρχαιολογικούς χώρους, σε τοιχογραφίες, και προκάλεσαν μετά από λίγα χρόνια αποκολλήσεις και επιτάχυνση χημικών φθορών. Η χρήση νανοϋλικών, όπως του νανοϋδροξειδίου του ασβεστίου, δεν δημιουργεί αποχρωματισμό και ίζημα» επισημαίνει η κα Στεφανίδου.

Το Εργαστήριο Δομικών Υλικών του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ. αναζητεί τώρα την εφαρμογή της νανοτεχνολογίας στα κεραμικά, με στόχο τη μέγιστη αδιαβροχοποίηση και αυτής της κατηγορίας κειμηλίων, καθώς και στα κονιάματα, με σκοπό την αύξηση της ανθεκτικότητάς τους σε διαβρωτικούς παράγοντες.

Επίσης, μέσα από τη συμμετοχή του Εργαστηρίου σε δύο προτάσεις ευρωπαϊκών ερευνητικών προγραμμάτων, οι ερευνητές αναζητούν απαντήσεις στα ερωτήματα, κατά πόσο με τη βοήθεια των νανοϋλικών περιορίζεται η υγρασία και εάν συμβάλλουν στο να γίνουν τα πρωτογενή υλικά πιο ανθεκτικά στον χρόνο.

Εκτός από τη χρήση των νανοσωματιδίων ως υλικών βελτίωσης των ιδιοτήτων υφιστάμενων υλικών, σήμερα η νανοτεχνολογία βρίσκει εφαρμογή και στον τομέα της δημιουργίας εργαλείων παρατήρησης της δομής των υλικών, που επιτρέπουν στους μελετητές να δουν τι γίνεται μέσα στα υλικά, ακόμα και στην ατομική τους διάσταση.

Με τη βοήθεια της νανοτεχνολογίας, έχουν δημιουργηθεί εξελιγμένα πλέον όργανα παρατήρησης της δομής των υλικών, που επιτρέπουν στους μελετητές να ερευνήσουν τα υλικά δημιουργίας έργων τέχνης και να πάρουν πληροφορίες για την ποιότητά τους και την τεχνολογία τους.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η μέθοδος Τ.Ε.Σ.Σ. (Τεχνολογίες Ενσωματωμένης Στοιχειακής Σήμανσης), που αναπτύχθηκε από το Ινστιτούτο Πυρηνικής Φυσικής του Ε.Κ.Ε.ΦΕ. «Δημόκριτος», της εταιρείας «ΘΕΤΙΣ» και το Μουσείο Μπενάκη, με χρηματοδότηση της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης.

Η μέθοδος αξιοποιεί τις δυνατότητες της νανοτεχνολογίας, για να σημάνει έργα τέχνης (για παράδειγμα κατά τη μεταφορά τους στο εξωτερικό ή για την αναγνώρισή τους ως αυθεντικά) περιοδικά ή μόνιμα, χωρίς να προκαλείται ζημιά σε αυτά.

Η χρήση της νανοτεχνολογίας στην πολιτιστική κληρονομιά είναι ακόμα περιορισμένη, καθώς «το κόστος και ο περιορισμένος μέχρι τώρα αριθμός εφαρμογών της νανοτεχνολογίας στον τομέα της προστασίας των μνημείων αποτελούν τροχοπέδη στην ευρύτερη ενσωμάτωση της νέας αυτής τεχνολογίας στη συντήρηση», όπως διευκρινίζει η κα Στεφανίδου.

Η ίδια εφιστά, εξάλλου, την προσοχή των επιστημόνων στη χρήση των προϊόντων της νανοτεχνολογίας, καθώς, όπως εξηγεί, δεν έχουν ελεγχθεί στον χρόνο οι ιδιότητες των νανο-σύνθετων υλικών. «Φοβόμαστε μην ανακύψουν ζητήματα βιοσυμβατότητας, με παρενέργειες αντίστοιχες με αυτές του αμιάντου» επισημαίνει.

Για την εφαρμογή της νανοτεχνολογίας στην αποκατάσταση μνημείων η κα Μαρία Στεφανίδου θα μιλήσει, το ερχόμενο Σάββατο, στην ημερίδα με θέμα «Τεχνικές αναστήλωσης, υλικά και προβλήματα εφαρμογής», που διοργανώνει η Εταιρεία Έρευνας και Προώθησης της Επιστημονικής Αναστήλωσης των Μνημείων στο αμφιθέατρο του Τεχνικού Επαγγελματικό Επιμελητηρίου / Τ.Κ.Μ. (Λ. Μεγάλου Αλεξάνδρου 49, Θεσσαλονίκη).

zougla.gr